Bütüncül Yaklaşımla Ülser – Gastrit Kontrol Rehberi
Hazırlayan: Diyetisyen Sena PEKÖZ
1.1. Ülser – Gastrit Nedir? Hangi Tipleri Vardır?
Ülser-gastrit, mide zarının iltihaplanması ve ülser oluşumuyla karakterize olan bir durumdur. Mide zarı, midedeki sindirim enzimlerinin ve asidin saldırısına karşı koruyucu bir tabaka görevi görür. Ancak bazı durumlarda, mide zarının bu koruyucu tabakası hasar görebilir ve iltihaplanma ve ülser oluşumu meydana gelebilir.
Akut ülser-gastrit, Kronik ülser-gastrit, Erozyonlu ülser-gastrit, Hemorajik ülser-gastrit gibi çeşitleri vardır.
1.2. Ülser – Gastrit Neden Olur?
H. pylori adı verilen bir bakteri, mide zarının iltihaplanmasına ve ülser oluşumuna neden olabilir. Bu enfeksiyon, ülser-gastritin en yaygın nedenidir. H. pylori enfeksiyonu genellikle kişiden kişiye temas yoluyla bulaşır, özellikle enfekte kişinin tükürüğü, dışkısı veya kusmasıyla temas sonucu yayılır.
Aşırı alkol tüketimi, mide zarını tahriş ederek ülser-gastrite yol açabilir.
Kronik stres, mide asidinin üretimini etkileyebilir ve mide zarının koruyucu tabakasını zayıflatabilir. Bu, ülser-gastrit riskini artırabilir.
1.3. Ülser – Gastrit Sıklığı Nedir?
H. pylori enfeksiyonuna bağlı kronik ülser-gastrit, dünya genelinde en yaygın ülser-gastrit tipidir ve özellikle gelişmekte olan ülkelerde yaygındır. Tahmini verilere göre, dünya genelinde yetişkin nüfusun yaklaşık %50’si H. pylori enfeksiyonuna sahiptir
1.4. Ülser – Gastrit Nasıl Belirti Verir?
Ülser-gastritin en yaygın belirtisi mide ağrısıdır. Genellikle üst karın bölgesinde (epigastrium) hissedilir ve bazen sırtınıza yayılabilir. Ağrı genellikle yemek yedikten sonra veya gece saatlerinde artabilir.
Hazımsızlık, şişkinlik, geğirme veya ekşi tat gibi belirtilere neden olabilir.
Hemorajik ülser-gastrit durumunda, midedeki kan damarlarında kanama oluşabilir. Bu durumda, dışkıda koyu renkli veya siyah renkli kanlı dışkılar (melena) veya kusmada kan görülebilir.
1.5. Ülser – Gastrit Etkin Tedavi Edilmez İse Nelere Yol Açar?
Ülser-gastrit tedavi edilmezse, midedeki veya onikiparmak bağırsağındaki ülserler daha da derinleşebilir. Bu durum peptik ülser olarak adlandırılır. Peptik ülserler kanama, yaralardan kaynaklanan delinme veya daralma gibi ciddi sorunlara yol açabilir.
Ülser-gastrit, mide zarındaki ülsere bağlı olarak kan damarlarında hasara yol açabilir ve kanamaya neden olabilir. Kanamalı ülser, dışkıda koyu renkli veya siyah renkli kanlı dışkılara (melena) veya kusmada kan görülmesine yol açabilir. Aşırı kan kaybı anemiyi (kansızlık) tetikleyebilir ve hayati tehlike oluşturabilir.
2. Ülser – Gastrit Hastada Tedavi ve Kontrol Zamanları Nasıl Olmalıdır?
2.1. Ülser – Gastrit Hastada İlk Muayene
Hasta, yaşadığı semptomları, sürelerini, şiddetlerini ve semptomların tetikleyici faktörlerini detaylı bir şekilde doktora anlatmalıdır. Bu, doktorun doğru teşhis koyması için önemlidir.
Anamnez alınması , Fizik muayene , Gerekli laboratuvar testleri, Görüntüleme testleri (endoksopi, röntgen) yapılır.
2.2. Ülser – Gastrit Hastada Kontrol Zamanları
Tedaviye başladıktan sonra, doktorunuz tedavi yanıtınızı izlemek için düzenli kontroller planlayabilir. Bu kontroller genellikle aylık veya üç aylık aralıklarla yapılabilir. Semptomlarınızın azalması, iyileşme işaretleri ve laboratuvar testlerinin düzelmesi gibi faktörler tedavi yanıtını değerlendirmek için kullanılabilir.
2.3. Ülser – Gastrit Hastada Acil Durumlar
Ülser-gastritli hastalarda mide veya bağırsak ülserleri kanamaya yol açabilir. Bu durum, kusma veya dışkılama sırasında kan görülmesine neden olabilir. Şiddetli veya sürekli kanama durumunda, hızlı müdahale gerekebilir. Derhal bir sağlık hizmeti sağlayıcısıyla iletişime geçmek önemlidir.
Şiddetli karın ağrısı , Şiddetli kusma veya ishal , Yüksek ateş , Bayılma veya bilinç kaybı gibi durumlarda mutlaka sağlık hizmetine başvurulmalıdır.
3. Ülser – Gastrit Hastada Yaşam Tarzı Nasıl Olmalıdır?
Stres, ülser-gastrit semptomlarını tetikleyebilir. Stresi yönetmek için gevşeme teknikleri (derin nefes alma, meditasyon), egzersiz, hobilerle meşgul olma ve destek gruplarına katılma gibi yöntemler kullanılabilir.
Sigara içmek ve aşırı alkol tüketimi ülser-gastrit semptomlarını şiddetlendirebilir ve iyileşmeyi geciktirebilir. Bu nedenle, sigarayı bırakmak ve alkol tüketimini sınırlamak önemlidir.
3.1. Ülser – Gastrit Hastada Ev Hayatı
Evde hazırlanan yemeklerde mideyi tahriş edebilecek yiyeceklerden kaçınmak önemlidir.
Evde hijyen kurallarına dikkat etmek, enfeksiyon riskini azaltabilir. El yıkama alışkanlığı, temizlik malzemelerinin düzenli olarak kullanılması ve evin temiz tutulması, ülser-gastritli hastanın sağlığını destekleyebilir.
Evde rahatlama alanları yaratmak, ülser-gastritli hastanın stresten uzaklaşmasına yardımcı olabilir. Rahat bir koltuk veya köşe, dinlenme için sessiz bir odanın düzenlenmesi gibi önlemler alınabilir.
3.2. Ülser – Gastrit Hastada Uyku Düzeni
Her gece aynı saatte uyumak ve uyanmak, vücudun biyolojik saatini düzenlemeye yardımcı olur. Sabahları erken kalkmak ve gece yatmadan önce gevşeme ve rahatlama aktiviteleri yapmak, uyku düzenini destekler.
Ülser-gastrit semptomlarını hafifletmek için sırt üstü veya sol yan pozisyonu tercih edilebilir. Bu pozisyonlar mide asidinin yemek borusuna geri kaçmasını önleyebilir. Ancak, her bireyin rahat ettiği uyku pozisyonu farklı olabilir.
3.3. Ülser – Gastrit Hastada İş Hayatı
İş ortamında stres ülser-gastrit semptomlarını tetikleyebilir. Stresi azaltmaya yönelik stratejiler uygulamak, örneğin düzenli molalar almak, derin nefes almak veya stres azaltıcı egzersizler yapmak önemlidir.
İş ortamında sağlıklı bir beslenme düzenine dikkat etmek önemlidir. Yiyeceklerin hazırlanması ve taşınması için uygun bir plan yapmak ve mideyi tahriş edebilecek yiyeceklerden uzak durmak önemlidir.
İş sırasında düzenli molalar almak, stresi azaltmaya ve semptomların hafifletilmesine yardımcı olabilir. Molalar, dinlenmek, biraz hareket etmek, rahatlamak veya stresi azaltmaya yönelik aktiviteler yapmak için zaman ayırmak için kullanılabilir
4. Ülser – Gastrit Hastada Yeme Şekilleri ve Beslenme İçeriği Nasıl Olmalıdır?
4.1. Ülser – Gastrit Hastada Yeme Düzeni
Ülser-gastritli bir hastanın düzenli ve sık aralıklarla öğünler tüketmesi önemlidir. Uzun süre aç kalmak veya öğünleri atlamak mide asidini artırabilir ve semptomları şiddetlendirebilir. Öğünleri 3 saate bir veya kişinin ihtiyaçlarına uygun sıklıkta düzenlemek faydalı olabilir.
Yiyecekleri yavaş ve dikkatli bir şekilde çiğnemek ve yemek önemlidir. Aceleyle yemek yemek, hava yutmaya ve sindirimi zorlaştırmaya neden olabilir. Yiyecekleri iyice çiğneyerek sindirime yardımcı olur ve semptomları hafifletebilir.
4.2. Ülser – Gastrit Hastada Yemek İçerikleri
Ülser-gastritli bir hastanın tahriş edici yiyeceklerden kaçınması önemlidir. Bunlar arasında baharatlı yiyecekler, acı soslar, turşular, asidik meyveler, domates, narenciye, çikolata, kafeinli içecekler (kahve, çay, kolalar) ve alkollü içecekler bulunur. Bu yiyecekler mideyi tahriş edebilir ve semptomları artırabilir.
Mideyi koruyucu ve sindirimi kolaylaştıran yiyecekleri tercih etmek önemlidir. Bunlar arasında pirinç, tam tahıllar, sebzeler (patates, havuç, brokoli), meyveler (muz, elma, armut), yağsız protein kaynakları (tavuk, balık, yumurta), süt ve süt ürünleri (az yağlı yoğurt, peynir) bulunur.
4.3. Ülser – Gastrit Hastada Yemek Pişirme Şekilleri
Yiyecekleri haşlama yöntemiyle pişirmek, sindirimi kolaylaştırabilir. Haşlama, yiyeceklerin vitamin ve mineral içeriğini korurken, sindirimi zorlaştıran yağ ve baharatlardan kaçınmayı sağlar.
Buharda pişirme, yiyeceklerin lezzetini ve besin değerini korurken, yağ ve baharat kullanımını sınırlar.
Çiğ sebzeler yerine pişmiş sebzeler tercih edilebilir. Pişirme, sebzelerin sindirilmesini kolaylaştırır ve mideyi tahriş edebilecek bazı doğal bileşikleri etkisiz hale getirir.
4.4. Ülser – Gastrit Hastada Ek Gıdalar
Zerdeçal, anti-enflamatuar özelliklere sahip bir baharattır. Anti-enflamatuar etkileri nedeniyle ülser-gastrit semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilir. Yemeklere veya içeceklere biraz zerdeçal eklemek faydalı olabilir.
Zencefil, mideyi sakinleştirici ve anti-enflamatuar özelliklere sahiptir. Çay olarak tüketmek veya yemeklere biraz zencefil eklemek, mide rahatsızlığına ve inflamasyona karşı yardımcı olabilir.
Probiyotikler, sindirim sistemine faydalı bakterileri sağlar ve sindirim sağlığını destekler. Yoğurt, kefir, fermente sebzeler (örneğin, lahana turşusu), probiyotik takviyeleri gibi kaynaklar probiyotik alımını artırabilir.
4.5. Ülser – Gastrit Hastada Takviye Ürünler
Omega-3 yağ asitleri, anti-enflamatuar özelliklere sahiptir ve ülser-gastritli hastalarda inflamasyonu azaltmaya yardımcı olabilir. Balık yağı takviyeleri veya keten tohumu yağı gibi doğal kaynaklardan omega-3 alımını artırabilirsiniz.
Glutamin, bağırsak sağlığını desteklemek ve mide hasarının iyileşmesini teşvik etmek için kullanılan bir amino asittir. Glutamin takviyeleri, mide zarının iyileşmesine yardımcı olabilir.
Probiyotik takviyeler, sindirim sisteminde faydalı bakteri dengesini destekleyerek mide sağlığını iyileştirebilir. İyi bir probiyotik takviyesi, sindirim sağlığını desteklemek için yardımcı olabilir.
5. Ülser – Gastrit Hastada Bağırsak Fonksiyonları Nasıl Düzenlenebilir?
5.1. Ülser – Gastrit Hastada Normal Dışkılama
Normal dışkılama, düzenli bağırsak hareketlerini içerir. Her bireyin bağırsak hareket sıklığı farklı olabilir, ancak genellikle haftada 3 kez ile günlük bir kez arasında değişir.
Normal dışkı, şekillenmiş ve tutarlı bir görünüme sahip olmalıdır. İdeal olarak, yumuşak ve pürüzsüz bir kıvamda olmalıdır. Sulu veya sert dışkılar, sindirim sorunlarının bir işareti olabilir.
5.2. Ülser – Gastrit Hastada Tuvalet Alışkanlığı Değiştirme
Yeterli miktarda su içmek, dışkının yumuşak kalmasına ve bağırsakların düzenli çalışmasına yardımcı olur. Günlük olarak önerilen su miktarını tüketmeye özen gösterin. Su içmek ayrıca mide asidini de dengelemeye yardımcı olabilir.
Tuvalet ihtiyacını hissettiğinizde ertelemeden tuvalete gitmek önemlidir. İhtiyaç hissedildiğinde tuvalete gitmek, dışkının birikmesini ve kabızlık sorunlarını önlemeye yardımcı olabilir.
6. Ülser – Gastrit Hastada Hareketlilik Nasıl Artırılır?
6.1. Ülser – Gastrit Hastada Hareketlilik
Günlük rutininize aktiflik eklemek önemlidir. Örneğin, merdivenleri kullanmak, araç yerine yürüyerek veya bisikletle seyahat etmek, bahçe işleri yapmak veya evde hafif fiziksel aktivitelerde bulunmak hareketliliği artırabilir.
6.2. Ülser – Gastrit Hastada Aktiviteler
Stres, ülser-gastrit semptomlarını tetikleyebilir. Rahatlama egzersizleri, stresi azaltmaya ve sindirim sisteminin düzenlenmesine yardımcı olabilir. Meditasyon, derin nefes alma, yoga veya tai chi gibi teknikleri uygulamak rahatlama sağlayabilir.
6.3. Ülser – Gastrit Hastada Egzersiz
Düzenli olarak hafif veya orta düzeyde egzersiz yapmak, sindirim sisteminin düzenli çalışmasına yardımcı olabilir. Yürüyüş, hafif tempolu koşu, yüzme veya bisiklet sürmek gibi aerobik egzersizler sindirim sisteminin hareketliliğini artırabilir.
7. Ülser – Gastrit Hastada Uzaktan Takip ve Haberleşme Hangi Faydaları Sağlayacaktır?
7.1. Ülser – Gastrit Hastada Hangi Sistemler Kullanılabilir?
Birçok sağlık kuruluşu, hastalar için online hasta portalları veya sağlık uygulamaları sunar. Bu platformlar, hastaların randevu planlaması yapmasını, semptomlarını rapor etmesini, ilaçlarını takip etmesini veya sağlık kayıtlarına erişmesini sağlar.
7.2. Ülser – Gastrit Hastada Uzaktan Ne Gibi Hizmetler Alınabilir?
Uzaktan sağlık hizmeti sağlayıcıları, hastaların semptomlarını değerlendirebilir ve semptomların şiddeti, süresi ve tetikleyici faktörleri hakkında bilgi alabilir. Bu bilgiler, tedavi planının ayarlanması veya semptomların kontrol altına alınması için önemli bir rol oynar.
Uzaktan sağlık hizmeti sağlayıcıları, ülser-gastritli hastalara beslenme danışmanlığı sağlayabilir. Diyet değişiklikleri, tetikleyici yiyeceklerin belirlenmesi ve sağlıklı bir beslenme planı oluşturulması konularında yardımcı olabilirler. Uzaktan beslenme danışmanlığı, sağlıklı bir diyetin sürdürülmesine ve semptomların kontrol altına alınmasına yardımcı olabilir.